مفهوم وطن حتی در نسل‌های گذشته نیز مورد درک و پذیرش مردم نبوده است. آن‌ها که در طول سال‌های گذشته جان‌شان را در دفاع از دست داده‌اند اعترافی به وطن‌پرستی و دفاع از ایران نکرده‌اند. در جنگ‌های تاریخی مبارزان اصطلاحاً مزدور بودند و بابت همراهی با لشکر پادشاه مزد می‌گرفتند. هم‌اکنون نیز ارتش‌های جهان متکی بر مزدند، نه ارزش.

آن‌هایی هم که مشغول ایستادگی برابر دشمنان می‌شدند برای برخی ارزش‌ها این کار را می‌کردند. این ارزش‌ها هیچ‌گاه مرزها و وطنی که امروز مطرح می‌شود نیست. مرزکشی‌های نوین مفهوم وطن را تحمیل کرده. از اهمّ این ارزش‌ها مسائل اعتقادی و دینی بوده و امروز نیز مدافعان به دفاع از عقاید و دین برمی‌خیزند، نه دفاع از وطن.

این‌ها را عرض کردم که به دوستان برسانم ایجاد حسّ تعلق به وطن سودی ندارد، چون ازایی در عالم خارج ندارد. شما یا باید ارزش‌ها را مطرح و پررنگ کنید یا حداقل به اجتماعی که فرد در آن زندگی می‌کند رنگی از حیات بزنید. او را سهیم بدانید و از حرکت نهراسید. بهترین دین‌ها در رکود به گند کشیده می‌شوند. بوی آن را نمی‌شنوید؟